GMINA KAMIENIEC ZĄBKOWICKI W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ ARCHEOLOGICZNYCH
GMINA KAMIENIEC ZĄBKOWICKI W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ ARCHEOLOGICZNYCH
Prowadzona w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych intensywne badania powierzchniowe i wykopaliskowe oraz kwerenda źródeł archiwalnych dostarczyły informacji o ponad 130 stanowiskach archeologicznych datowanych od paleolitów schyłkowego po późne średniowiecze. Są wśród nich zarówno ślady osadnictwa, osady otwarte, osady z natury obronne, grodziska, jak i cmentarzyska ciałopalne oraz szkieletowe. Chronologiczny podział punktów osadniczych wypełnia kartę w dziejach ludzkości począwszy od schyłkowego paleolitów ( ok 10.000 – 8 000 lat p. n. e.), poprzez mezolit, neolit, epokę brązu i żelaza, okres wpływów rzymskich i średniowiecze. Procesy penetracji i zagospodarowania terenu miały różne natężenie w różnych okresach pradziejów. Najmniej liczne są znaleziska pochodzące z epoki kamienia. Zdecydowany wzrost zaludnienia odczuwalny jest z chwilą napłynięcia społeczności reprezentujących kulturę łużycką zajmującą te tereny w obrębie kilku stuleci ( ok. 1.300 –400 lat p. n. e. ). Tak stworzone podłoże osadnicze było w następnych wiekach uzupełniane sporadycznym osadnictwem związanym z okresem wpływów rzymskich i wędrówek ludów, by w późnych fazach wczesnego średniowiecza, a zwłaszcza w późnym średniowieczu, przeżyć prawdziwą eksplozję napływu ludności, czego jakże szczególnym przykładem jest między innymi założenie grodowe w Kamieńcu Ząbkowickim. Penetracja przez społeczności pierwotne terenu obejmującego dzisiaj administracyjne wyznaczone granice gminy Kamieniec Ząbkowicki, rozpoczęła się około dziesięć tysięcy lat temu, wraz z przybyciem pierwszych grup myśliwskich i zbieraczy w schyłkowym paleolicie. Prowadzone prace badawcze po pozwoliły na zlokalizowanie dwóch śladów osadnictwa związanego z tym okresem, w Chałupkach, gdzie znaleziono grot strzały przynależny do społeczności tzw. kultury świderskiej oraz w Byczeniu, gdzie w trakcie prac wykopaliskowych pozyskano serię krzemiennych wyrobów ludności związanej z tzw. cyklem kultur liściakowych.
Na stanowisku w Byczeniu wystąpił także materiał zabytkowy świadczący o kolejnym etapie napływu ludności na omawiany teren, a mianowicie zabytki krzemienne datowane na środkowy okres epoki kamienia tzw. mezolit. Bardziej stabilny charakter miało osadnictwo społeczności pierwszych rolników napływających w młodszej epoce kamienia – neolicie ( ok. 5.000/4.500 – 1.800 lat p. n. e.). Jednym z najsłynniejszych zabytków znalezionych w Polsce jest datowane na ten okres pradziejów miedziany topór pochodzący z miejscowości Starczów. Miał on dwa ustawione poprzecznie ostrza, długości 34 cm oraz wagę 2,7 kg. Był on jednym z dwóch toporów tego typu znalezionych na ziemiach polskich ( zabytek zaginął w czasie II wojny światowej. W okresie epoki brązu i żelaza następuje bardziej intensywny wzrost zaludnienia terenu, czego świadectwem są odkryte osady w Doboszowicach, Kamieńcu, Suszce i Śremie oraz cmentarzyska ciałopalne w Byczeniu, Chałupkach i Śremie. Z okresu wpływów rzymskich i wędrówek ludów pochodzą osady w Byczeniu, Kamieńcu i Suszce przynależne do kręgu kulturowego określonego jako kultura przeworska. W średniowieczu wraz z upadkiem systemu wspólnoty plemiennej i przekształceniu się w systemy protopaństwowe zachodziła konieczność zakładania grodów kasztelańskich, a następnie książęcych, wokół których powstawały liczne osady otwarte – szczególnie na rubieżach nadgranicznych, z całą pewnością teren gminy kamienieckiej miał takie znaczenie dla Śląska i Czech. Jednym z takich ośrodków był gród w Kamieńcu Ząbkowickim, który został założony w 1096 roku przez Brzetysława II, lecz nie stanowił samotnie wysuniętej placówki, gdyż grodziska w Byczeniu i Chałupkach tworzyły zwarty pas umocnień. Późnośredniowieczną metrykę osad otwartych, często przekształconych w dzisiejsze wsie, potwierdzają nie tylko źródła archeologiczne lecz również źródła historyczne w formie przekazów pisanych. Podobnie zresztą jak ma się sprawa z przekazem Cosmasa, dzięki któremu mamy potwierdzenia dziewięćsetletniej historii Kamieńca, stanowiącą tylko kilkuprocentową część jego dziejów, których początki giną w mrokach kamienia łupanego.
Na podstawie Katalogu „ Ślady niemieckiej i polskiej historii” 1996. Autor: Anna Kowalska, Lidia Skonieczna – Wiśniewska, Zdzisław Wiśniewski.
JERNUSZ SALEIB
Wszelkie prawa zastrzeżone
www.garazowe.poznan-bramy
