Według polskich etymologów historyczna, słowiańska nazwa wsi Lopenica wywodziła się od wyrazów łopień, łopian lub łopuch i później została przekształcona w niemiecką nazwę Laubnitz.
Historia miejscowości i dóbr
1198–1201 — Biskup Jarosław uzyskał w wyniku zamiany z należącym do klasztoru w Lubiążu kościołem w Pożarzyskach, w tym m.in. Łopienicę.
1210 — Biskup wrocławski Wawrzyniec funduje prepozyturę wrocławskich kanoników regularnych w Kamieńcu i uposaża ją dziesięcinami z paru wsi w okolicach Ząbkowic. Ponadto za zgodą kapituły daje też dziesięciny z ośmiu innych wsi, w tym z Łopienicy.
1267 — Poprzez kolejną zamianę dóbr kamienieccy cystersi weszli w posiadanie miejscowości.
1339 — Wzmiankowano znajdującą się we wsi karczmę.
1645 — W czasie wojny trzydziestoletniej Łopienica wyludniła się .
XVII–XVIII w. — Wieś należała do kamienieckich cystersów. Zbudowali oni we wsi w latach 1681–1702 Kanzlerhof, budynek lub folwark.
ok. 1750 — Istniała kolonia Kapellenhäuser.
1765–1785 — Łopienica była średniej wielkości rolniczo-rzemieślniczą miejscowością z 7–8 gospodarstwami kmiecymi oraz ze znacznie liczniejszymi zagrodami i domostwami zagrodników oraz chałupników (73). We wsi znajdował się folwark.
1810 — Po sekularyzacji zakonu cystersów wieś przestała być własnością klasztorną.
1811(1812)–ok. 1850 — Po sekularyzacji zakonu cystersów, wieś przestała być własnością klasztorną i weszła w skład posiadłości królowej niderlandzkiej, a później — jej spadkobierców (patrz: dzieje dóbr). W 1 poł. XIX w. wieś nie rozwinęła się terytorialnie, ale do 1845 r. wzrosły ilość domów mieszkalnych na jej terenie oraz liczba ludności. W dużym stopniu rozwinęło się rzemiosło. Niemniej jednak wieś nie była zamożna. Dlatego zapewne Frohlich,właściciel jakichś dóbr na jej terenie (nie dominialnych) przekazał w 1831 kapitał 300 talarów na pomoc dla biednych (Armenstifftung).
Ok. 1850–1937 — Po związanej z uwłaszczeniem regulacji stosunków społeczno-ekonomicznych na wsi i po wydaniu ordynacji powiatowej w 1872 r. Łopienica stała się samodzielną gminą wiejską podległą bezpośrednio administracji państwowej. W nowej strukturze administracyjnej wieś połączona została z Kamieńcem, w którym znajdowały się siedziba okręgu administracyjnego i policyjnego (Amtsbezirk) oraz siedziba urzędu stanu cywilnego (Standeamt). W 4 ćw. XIX w. Łopienica, ze średniej wielkości areałem gruntów, miała ustabilizowaną sytuację ludnościową, zapewne dzięki sąsiedztwu Kamieńca, jak i węzła kolejowego w Goleniowie. Przed 1934 r. połączono Łopienicę z Kamieńcem. Mimo tego Łopienica zachowała w pewnym stopniu odrębność, gdyż w leksykonach gmin z r. 1934 i 1941 podawano dotyczące jej dane statystyczne.
1945–2003 —Wieś, a obecnie dzielnica Kamieńca Ząbkowickiego została zasiedlona i nie wyludnia się.
Parafialna przynależność mieszkańców miejscowości wyznania rzymskokatolickiego
do 1810 — Przynależność parafialna wsi w średniowieczu nie jest znana. Ze względu jednak na bliskie sąsiedztwo z Kamieńcem, mieszkańcy miejscowość korzystali ze świątyń w Kamieńcu, z kościoła Św. Marii Magdaleny przed klasztorem oraz okresowo z kościoła klasztornego.
ok. 1810–2003 — Łopienica należy do parafii w Kamieńcu Ząbkowickim. W 1870 r. osiadły w Łopienicy siostry boromeuszki, które założyły tu katolicki szpital Josephstift. We wsi powstał też ich cmentarz.
Ewangelicy Łopienicy
1830–1845 — Nieliczni ewangelicy we wsi związani byli z parafią ewangelicką w Stolcu.
ok. 1880–1929 — W 2 poł. XIX w. ewangelicy z Łopienicy należeli do parafii ewangelickiej w Kamieńcu. Ich liczba w Łopienicy stale rosła, aż w okresie międzywojennym osiągnęła poziom ok. 8 % ogólnej liczby mieszkańców wsi. W okresie międzywojennym było więc w Łopienicy ok. 100 ewangelików. Ich liczebność w jednej miejscowości, podobna jak w sąsiedniej Istebce pozostawała zdecydowanie większa niż w innych wsiach na omawianym obszarze. Wynikała z sąsiedztwa Kamieńca, największej gminy ewangelickiej na tym terenie, która od lat 80. XIX w. miała już swój kościół.
Dzieje dóbr
1267 — Władysław, książę śląski oraz arcybiskup salzburski miał jakieś posiadłości w Łopienicy, które zamienił z kamienieckimi cystersami za wieś Kietlin koło Dzierżoniowa.
1326 — Geruscha, wdowa po Heymanie, właścicielu allodium w Goleniowie zamieniła swoje posiadłości w Goleniowie na grunty w Łopienicy, które otrzymała od kamienieckiego konwentu.
1339 — Książę ziębicki Bolko nadał klasztorowi w Kamieńcu przywileje dotyczące gospody w Łopienicy.
1348 — Kamienieccy cystersi złożyli skargę przeciwko Kunadowi von Reibnitz w sprawie naruszania przez niego ich immunitetu sądowego między innymi w Łopienicy.
1392 — Allodium w Łopienicy należało do konwentu.
1422 — Górna Łopienica była własnością zgromadzenia.
XVI–XVIII w. — Cała miejscowość pozostawała w rękach cystersów z Kamieńca
1810 — Po sekularyzacji zakonu cystersów wieś przestała być własnością klasztorną.
1811(1812) — Łopienica przeszła, wraz z 31 innymi, dawnymi wsiami klasztornymi w ręce królowej niderlandzkiej Frideriki Louisy Wilhelminy, księżniczki z rodu Hohenzollernów.
1838 — Wieś stała się własnością córki królowej Frideriki Louisy Wilhelminy — Marianny († 1883) (por. omówienie dóbr książęcych w rozdziale poświęconym Kamieńcowi).
Ok. 1850–1872 — Po przekształceniu Łopienicy w nową, samodzielną gminę wiejską, została ona wyłączona z kamienieckich dóbr książąt von Preussen, którzy przejęli później, przed 1885 r., dobra niejakiego Frohlicha, wzmiankowane w r. 1830. W 4 ćw. XIX w. zbudowana została przy ul. Szpitalnej (nr 7) dominialna leśniczówka, omówiona w kontekście Kamieńca.
Układ przestrzenny miejscowości
Łopienica położona jest na północny wschód od Kamieńca, na południowo-zachodnim skraju Wysoczyzny Ziębickiej, przy drodze z Kamieńca do Strąkowej. Obecnie dawna wieś stanowi jeden zespół osadniczy z Istebką oraz Kamieńcem.
Około 1750 r. wieś o układzie wielodrożnym miała taki zasięg jak obecnie oraz — zwarte i jednolite siedlisko. Większość zabudowy wsi skupiała się przy trakcie z Kamieńca do Stolca (obecnej ul. Skoroleckiej), a mniejsza — przy jego krótkiej przecznicy (ul. Mostowej). W południowej części wsi znajdował się staw. Dość daleko poza wsią, przy dalszym, północnym odcinku traktu do Stolca stała barokowa kapliczka domkowa, a przy niej znajdowała się kolonia Kapellenhäuser.
Mapa z 1824 r. potwierdzała zasadniczo układ wsi z poł. XVIII w., z wyjątkiem przestrzennego zespolenia siedliska Łopienicy z siedliskiem Kamieńca. Nie było też wyżej wspomnianego stawu. Układ wsi z 1824 r. zachował się bez większych zmian do poł. XIX w. W tym okresie (w latach ok. 1858–1862) przebieg dróg na terenie wsi cechował się wieloma zakłóceniami. Stosunkowo najmniej było ich w przypadku ul. Skoroleckiej. Natomiast ul. Mostowa i łączące się z nią drogi gruntowe tworzyły skomplikowany układ komunikacyjny we wschodniej części wsi. Tu też wydzielane były przez drogi liczne, małe, nieregularne fragmenty siedliska wypełnione zabudową. Dodatkowym elementem komplikującym układ wsi był ciek wodny i jego odnogi przebiegający na północ od ul. Mostowej, przecinające ul. Skorolecką oraz ujmujące dwoma korytami zachodni kraniec ul. Kolejowej. Istniała już ul. Szpitalna, ale pełniła funkcje granicznej drogi siedliska i była niezabudowana. Dopiero zapewne w 4 ćw. XIX w. uregulowano stosunki wodne i przebieg dróg na terenie Łopienicy. Poza tym założono we wsi polny cmentarz zakonny sióstr boromeuszek.
Ten historyczny, ruralistyczny układ wsi czytelny jest także i dziś, z tym że siedlisko zredukowano do działek budowlanych. Utwardzono ślepo zakończone ul. Skorolecką i Mostową, a zniszczenie części zabudowy w jej sąsiedztwie spowodowało ogólne uproszczenie dawnego skomplikowanego układu komunikacyjnego wschodniej części miejscowości. Zachowała się też kolonia Kapellenhäuser, obecnie wliczona w powierzchnię wsi, tworzona przez trzy niewielkie zagrody. Dawniej była małą dwurzędową kolonią z niewielkimi parcelami zabudowanymi w większości przez pojedyncze budynki wąskofrontowe.
Zabudowa wsi i założenia na jej terenie
Kapliczki
W Łopienicy nie ma budynku sakralnego i na jej siedlisku znajdują się jedynie krucyfiksy.
Dopiero daleko na północ od tegoż siedliska, przy dawnym trakcie do Stolca zbudowano w ok. poł. XVIII w. przydrożną kapliczkę domkową, budynek dość dobrej klasy, z logiczną artykulacją elewacji i ozdobnym szczytem. Pozwala to przypuszczać, iż mogła ona być wzniesiona według projektu klasztornego budowniczego, może też z inicjatywy cystersów. Kapliczka zrealizowana została w stylu wczesnego baroku łączonego z rozwiązaniami wziętymi z baroku dojrzałego (zaokrąglone narożniki). Poza tym na terenie wsi, u wylotu ul. Skoroleckiej przy ul. Kolejowej zachowała się kapliczka słupowa. W jej sąsiedztwie, w okresie międzywojennym znajdował się krzyż pokutny.
Cmentarz zakonny Sióstr Boromeuszek
Założony został zapewne niedługo po 1870 r. po przybyciu sióstr do Łopienicy, na stoku wzniesienia na północny wschód od wsi, przy polnej drodze. Wytyczony na planie prostokąta nie był komponowany. Wydzielono jedynie kwatery, wytyczono główną drogę oraz obsadzono cmentarz obrzeżnie m.in. lipami. Na cmentarzu znajdują się mogiły bez krzyży oraz groby z krzyżami i tabliczkami zawierającymi daty 1919–1975. Część cmentarza współcześnie uporządkowano.
Sołectwo lub folwark związany z dobrami Frolicha, później posiadłością książąt von Preussen (nr 10–10a)?
W średniowieczu znajdowały się we wsi sołectwo i allodium, o którym nic więcej nie wiadomo. Później, w 2 poł. XVIII w. wzmiankowano w Łopienicy folwark, należący być może później, ok. 1830 r. (wraz z dobrami) do niejakiego Frolicha?
Wszystkie te powyższe informacje przytoczono biorąc pod uwagę największy, wyróżniający się na tle zabudowy wsi zespół mieszkalno-gospodarczy, widoczny na mapie topograficznej z lat 80. XIX w., usytuowany w południowej części wsi, częściowo wydzielony murem, i w znacznym stopniu zachowany do dziś. Należące do niego domy nr 10–10a wzniesiono w pierwszych dziesięcioleciach XIX w.
Zabudowa wsi
Około 1824 r. zabudowę wsi stanowiły w większym stopniu skromne budynki i zagrody, i w mniejszym — okazalsze zagrody w czworobok. Podobnego rodzaju zabudowa występowała także i w 2 poł. XIX w. Z tego też czasu pochodzi obecna zabudowa wsi, w większości skromna. Obecnie większość tworzących ją budynków utraciła, w wyniku remontów, stylowe wystroje elewacji.
Budownictwo techniczne w okolicach Łopienicy
Na północny wschód od Łopienicy przeprowadzono dwie przecinające się linie kolejowe, z Ząbkowic do Nysy oraz z Wrocławia do Kłodzka. W ich nasypach kolejowych, na linii lokalnych dróg zbudowano wiadukty kolejowe.
Na dawnym terytorium Łopienicy znajdują się też szpital katolicki Josephstift, budynki dawnej dominialnej leśniczówki oraz ulice, które ze względu na swoją zabudowę o charakterze miejskim i podmiejskim wiążą się z Kamieńcem. W jego też kontekście obiekty te i założenia zostaną omówione. Są to:
Wykorzystano za zgodą autora z archiwum Regionalnego Ośrodka Badań i Dokumentacji we Wrocławiu
( 16 grudnia 2003 roku )
JERNUSZ SALEIB
Wszelkie prawa zastrzeżone
www.garazowe.poznan-bramy
